Sześć miejsc (dodamy – niezwykłych miejsc). Do tylu dotarliśmy podczas 10-dniowej podróży po Uzbekistanie. Każda pozycja z tej listy, jest naszym zdaniem, godna polecenia. Choć względy, dla których na nią trafiła, są różne.

Bezapelacyjnie, w czołówce znajdują się miasta Jedwabnego Szlaku: Chiwa, Buchara, Samarkanda. Ich historyczne zaplecze i orientalne piękno budowli, nie mają sobie równych w całej Azji Środkowej.
Dopełnieniem dla tej Wielkiej Trójki jest Shahrisabz, miejsce narodzin zwycięskiego wodza Timura.
Stolica kraju, Taszkent – to miasto, które trzeba odwiedzić, nie tylko jako ważny węzeł komunikacyjny. To także miejsce, gdzie wśród monumentalnej, postsowieckiej architektury znaleźć można jeszcze reszki dawnego, uzbeckiego świata, a także przykłady budowli, niewiele ustępujących pięknem zabytkom miast Jedwabnego Szlaku. No i jeszcze metro, a wraz z nim ukryte pod powierzchnią ziemi stacje o niesamowitym wystroju.
Na listę, ze względu na niezwykłą historię tego miejsca i jego klimat, trafia również Mujnak, miasto-widmo na zachodnich rubieżach kraju. Świadek tragicznej historii z Jeziorem Aralskim w roli głównej.

Krótki historyczny rys, opis najciekawszych zabytków oraz zdjęcia odwiedzonych przez nas miejsc, poniżej.  Zapraszamy!

TASZKENT

Tu znajdziecie opis naszego pobytu w Taszkencie.

HISTORIA
Od 1930 roku stolica kraju, korzeniami sięgająca antycznych czasów. Pierwotna osada o nazwie Czacz (Szasz) leżąca w oazie na skrzyżowaniu szlaków handlowych Wschodu i Europy, w epoce arabskich podbojów stanowiła już sporych rozmiarów miasto. Obecna nazwa aglomeracji pojawiła się w źródłach pisanych w XI wieku.
Na przestrzeni stuleci (od IX do XIX wieku) Taszkent znajdował się m.in. we władaniu Samanidów, Karachanidów, Mongołów, Timura, chana Buchary oraz chana Kokandu. W 1865 miasto weszło w skład Imperium Rosyjskiego, stając się stolicą ziem okupowanych w Azji Środkowej oraz ich centrum kulturalnym i ekonomicznym. W listopadzie 1917 roku ustanowiono w nim władzę radziecką. Taszkent stał się wówczas stolicą Turkiestańskiej ASRR. W 1924 wszedł w skład wyodrębnionej Uzbeckiej SRR, ze stolicą w Samarkandzie, od której rolę metropolii przejął w 1930 roku. Od 1991 funkcjonuje, jako miasto stołeczne niepodległego Uzbekistanu.

ZWIEDZANIE
W kwietniu 1966 roku Taszkent dotknęło trzęsienie ziemi, w wyniku którego zniszczona została poważna część jego budynków. Odbudowa nadała miastu monumentalnego, typowego dla stolic republik radzieckich, charakteru. Są tu zatem szerokie arterie o geometrycznym układzie, ogromne place, potężne gmachy rządowe, fontanny, pomniki i oczywiście betonowe bloki. W słoneczny, upalny dzień, oraz z perspektywy zmian jakie zaszły, miasto mimo to robi dobre wrażenie. Można w nim znaleźć miejsca i budowle, które oglądane przed zabykami Chiwy, Buchary czy Samarkandy, potrafią oczarować.

Kompleks Hast Imam
Zespół otwiera  współczesny meczet Hast Imam z dwoma wysokimi minaretami. Rozległy plac za budynkami należy do trzech kolejnych – meczetu szejka Tilla i medresy Muji Mubaraka, które ulokowały się naprzeciwko pięknej islamskiej uczelni Barak Chana, datowanej na XV/XVI wiek. Całość robi wielkie wrażenie i przywołuje ducha średniowiecznych, muzułmańskich miast.

Medresa Kukeldasz
Nadal działająca uczelnia z XVI wieku, z pięknym atrium i rozłożonymi wokół niego salami lekcyjnymi oraz pokojami studentów. W pobliżu złocistej, ozdobionej geometrycznymi wzorami metresy, bieleje bryła Meczetu Piątkowego z trzema błyszczącymi kopułami.

Budynek Taszkenckiego Uniwersytetu Islamskiego i znajdujący się w pobliżu zespół Hawendi Tachura, na który składają się trzy mauzolea, to kolejne warte znalezienia (zagubione bowiem wśród radzieckiej zabudowy), miejsca. Mauzolea, stanowią jedne z najstarszych zabytków Taszkentu.

MUJNAK

Tu znajdziecie opis naszego pobytu w Mujnaku.

HISTORIA
Mujnak to dawny port nad Jeziorem Aralskim, obecnie oddalony o blisko 200 kilometrów od jego brzegów. Na początku lat 60-tych XX wieku, pierwotnej osadzie rybackiej nadano miejskie prawa, i uruchomiono w niej fabrykę konserw rybnych. Krótkotrwały, choć dynamiczny czas rozwoju miasta, przerwała katastrofa ekologiczna, będąca konsekwencją ludzkiej pychy i głupoty, wspartych totalitarną siłą posłuchu.
Na pustynnych terenach Uzbekistanu postanowiono bowiem uprawiać na szeroką skalę, bawełnę. Do nawadniania pól bawełny użyte zostały wody Amu-Darii i Syr-Darii. Pozbawione wód zasilających jego zasoby, słone i stosunkowo płytkie Jezioro Aralskie odparowywało, zmniejszając drastycznie swoją powierzchnię.
Świadkiem opisanej katastrofy ekologicznej jest właśnie Mujnak, dziś miasto-widmo, opustoszałe i pozbawione dostępu do – dumnie określanego przez miejscowych Morzem  – Jeziora Aralskiego.

ZWIEDZANIE
Do Mujnaku (do którego dotarcie wiąże się z 18-godzinną podróżą pociągiem w przypadku trasy Taszkent-Nukus, i kolejną kilkugodzinną jazdą samochodem z Nukusu) przyjeżdża się po świadectwo. Świadectwo tego, do czego prowadzi ludzka pycha względem przyrody. Jej swoistym pomnikiem jest dawne cmentarzysko statków, a obecnie łódek i barkasów rdzewiejących w pobliżu nabrzeża, w miejscu gdzie kiedyś szumiały wody Jeziora Aralskiego.
W mieście działa niewielkie muzeum, opisujące jego historię.

Do Mujnaku przyjeżdża się też po klimat. Klimat miasta-widma. Mujnak bowiem, w niczym nie przypomina dziś dawnego portowego ośrodka, z prężnie działającą fabryką konserw rybnych.
Mimo to, nadal toczy się w nim życie. Wśród straszących pustką i zrujnowanych budynków, znaleźć można przytulne domy, jak chociażby ten, w którym nocowaliśmy (oczywiście bez szans na meldunek). Po głównej szutrowej drodze, od czasu do czasu przejeżdżają auta, wzbijając tumany kurzu. Na wąskich, pokrytych piachem uliczkach, bawią się dzieci.

Mujnak to miejsce idealne dla łowców klimatycznych miejscówek, lokalizacji poza utartymi szlakami i pasjonatów fotografowania.

CHIWA

Tu znajdziecie opis naszego pobytu w Chiwie.

HISTORIA
Z żyznej oazy znanej już w starożytności, Chiwa (w innej formie Chiwak) szybko przekształciła się w znaczący ośrodek na szlaku handlowym między światem Wschodu, a Zachodem. Słynęła przede wszystkim z wyrobu jedwabnych i bawełnianych tkanin oraz pięknych dywanów.
Historia Chiwy, jako stolicy chanatu chiwańskiego (będącego kontynuacją znanego już w czasach antycznych Chorezmu), zaczyna się pod koniec XVI wieku. Wcześniej, doświadczała tych samych najazdów i obcego panowania, co pozostałe miasta regionu – od  Arabów, Seldżuków, Czyngis-chana i Timura zaczynając, na władcach uzbeckich nie kończąc. W 1740 roku zniszczona została przez perskiego Nader Szaha. Podupadła wówczas, jednak odrodziła się na przełomie XVIII i XIX wieku po zjednoczeniu chanatu.
Jak większość ośrodków na terenie dzisiejszego Uzbekistanu, tak i to miasto znalazło się pod zwierzchnictwem Imperium Rosyjskiego (od 1873 roku). W 1920 Armia Czerwona zlikwidowała chanat chiwański. Po tym wydarzeniu, krótko, bo do roku 1923 Chiwa pełniła rolę stolicy Chorezmijskiej Ludowej Republiki Radzieckiej, przekształconej następnie w Chorezmijską SRR. Ta ostatnia z kolei podzielona została między Turkmeńską i Uzbecką SRR. Ostatecznie w roku 1924 Chiwa znalazła się na terenie drugiej z nich, a co za tym idzie od 1991 roku na obszarze niezależnego Uzbekistanu.

ZWIEDZANIE
Chiwa to prawdziwa perła pustynnych rubieży zachodniej części Uzbekistanu. Zachował się tu zwarty zespół architektoniczny, otoczony murami obronnymi. Jest nim twierdza Iczan Kala z czterema bramami, na każdą z czterech stron świata. Polecamy zatrzymać się w jednym z hotelików w obrębie twierdzy. Uczucie swoistej podróży w czasie, w trakcie takiego pobytu, będzie gwarantowane.
Na terenie Iczan Kala znajdują się wspaniałe orientalne budowle, tj. 29-metrowy minaret Kalta Minor (który, gdyby jego budowy nie przerwała śmierć fundatora, osiągnąłby wysokość 70-80 metrów), zlokalizowana w pobliżu minaretu, piętrowa medresa Muhammada Amin-chana (jedna z największych w Azji Środkowej), medresa Islam Chodży wraz z minaretem, z którego roztacza się fantastyczny widok na miasto, czy wewnętrzna twierdza Kunja Ark z bastionem Ak-szik-bobo, kolejnym świetnym punktem widokowym na miasto. Wspomnieć wypada jeszcze medresę Kutlug Murad Inaka i położoną naprzeciw niej medresę Allakuli-chana oraz pobliski meczet i minaret Dżuma z wewnętrznym lasem drewnianych kolumn.
Ciężko wymienić wszystkie zabytkowe obiekty na terenie Iczan Kala, natomiast łatwo do nich dotrzeć. Ze względu na wspomnianą zwartą zabudowę, znajdują się dosłownie jeden obok drugiego.
Co jednak ciekawe, choć tutejsza twierdza Iczan Kala wygląda jak z baśni Tysiąca i jednej nocy, w swym rodowodzie sięga znacznie mniej odległych czasów. W rzeczywistości powstała między XVIII a XIX stuleciem, w okresie rządów Muhammada Rahima Bahadu oraz jego potomków.

Iczan Kala mogłaby swoimi zabytkami obdzielić niejedno miasto. Na niej, Chiwa się jednak nie kończy. Stare miasto składa się z bowiem z dwóch części: wewnętrznej (znanej już twierdzy Iczan Kala) i zewnętrznej (Daszan Kala), z których każda otoczona jest osobnym murem obronnym.

W 1990 roku Chiwa (i jej wspaniałe zabytki) została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.

BUCHARA

Tu znajdziecie opis naszego pobytu w Bucharze.

HISTORIA
W starożytności była to jedynie osada wokół (istniejącej do dzisiaj) twierdzy Ark, założona nie później niż w I w. n.e. Szybko stała się ważnym ośrodkiem gospodarczym, jako miasto na szlaku karawan z Europy do Azji Środkowej, wchodzące w skład Sogdiany.
W VIII wieku zajęli ją Arabowie, zostawiając tu swoich namiestników. Od IX do X stulecia pełniła rolę stolicy perskojęzycznej dynastii Samanidów. To czas wspaniałego rozkwitu życia kulturalnego i naukowego, czas działalności medyka i filozofa Awicenny, historyka Narszahiego, czy poety Rudakiego.
Kolejne wieki to okres dominacji imperium Chorezmu, najazd Mongołów w 1220 roku, zdobycie Buchary przez Timura w 1370, a w 1500 roku – przez Uzbeków.
Od XVI stulecia do 1920 roku Buchara funkcjonowała najpierw jako stolica chanatu, a następnie emiratu bucharskiego utworzonego przez dynastię wywodzącą się z plemion Uzbeków. Od XIX wieku emirat bucharski znalazł się pod protektoratem Imperium Rosyjskiego. Na krótki okres odzyskał niezależność po rewolucji lutowej 1917 roku. Jednak już w 1920 Armia Czerwona po kilku dniach szturmu zajęła Bucharę, czyniąc z niej stolicę Bucharskiej Ludowej Republiki Radzieckiej. Ta ostatnia nie istniała długo, bowiem w 1924 roku podzielona została między republiki: uzbecką, turkmeńską i tadżycką. Ostatecznie, od 1925 roku Buchara znajduje się na terytorium Uzbekistanu.

ZWIEDZANIE
W Bucharze odnaleźć można klimat islamskiego miasta doby średniowiecza. Historyczne centrum w 1993 roku zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO. Fakt ten nie dziwi, biorąc pod uwagę ilość zabytków Buchary oraz ich wartość. Trzy piękne zespoły budynków robią szczególne wrażenie.

Pierwszy z nich to kompleks Lab-i Hauz – słynna wizytówka miasta. Tworzy go, stojąca lekko na uboczu i oddzielona od pozostałych ulicą, medresa Kukeldasz, jedna z największych w Azji Środkowej. To najstarszy element tego zespołu, powstały w II połowie XVI stulecia. Pół wieku później, po obu stronach Kukeldasz pojawiły się dwa pozostałe, tj. chanaka i medresa Diwana Begiego oraz dzielący je staw (hauz).
Drugi, zachwycający swą urodą kompleks to Po-i Kalon, na który składa się XVI-wieczny meczet Kalon oraz młodsza od niego medresa Mir-i Arab, i przede wszystkim liczący blisko 900 lat, 45-metrowy minaret Kalon.
Medresa Uług Bega i Abd al-Aziz Chana to kolejna zachwycająca para, przyglądających się sobie nawzajem, budowli. Pierwsza z nich powstała w XV stuleciu, druga blisko dwa wieki później. Charakterystycznym elementem medresy Abd al-Aziz Chana, wyróżniającym ją od pozostałych, jest sklepienie ponad bramą, przypominające plaster miodu.

Pozostałe zabytki Buchary to m. in. twierdza Ark (najstarsza, sięgająca antycznych czasów, choć wielokrotnie niszczona i odnawiana, budowla miasta), pobliski zespół Bala Hauz (z minaretem i meczetem piątkowym o drewnianym stropie i kolumnach), meczet Magok-i Attari (jeden z najstarszych), mauzoleum Samanidów, Czor Minor oraz XVI-wieczne hale targowe.

Buchara to nie tylko olśniewające budowle. To także wąskie uliczki, podniszczone, zapomniane budynki, bazary ulokowane w zabytkowych halach (przypominających z zewnątrz tureckie łaźnie z kopułowatymi dachami), a także sprzedawane w nich piękne rękodzieło.

W tym mieście (inaczej, niż we wspomnianej wcześniej Chiwie) nie ma tak wyraźnego rozgraniczenia między dawnym, zabytkowym światem, a współcześnie toczącym się życiem. Obie te rzeczywistości przenikają się wzajemnie. I właśnie w tym wzajemnym przenikaniu się dwóch światów, tkwi wyjątkowy urok Buchary.

SAMARKANDA

Tu znajdziecie opis naszego pobytu w Samarkandzie.

HISTORIA
Samarkanda to kolejne z miast Jedwabnego Szlaku, o korzeniach sięgających czasów antycznych. Już w starożytności, jako Marakanda, pełniła rolę stolicy Sogdiany. Jej dzieje w przybliżeniu przypominają historię wymienionych wcześniej i należących dziś do Uzbekistanu, miast.
Na przestrzeni stuleci zdobywali ją, zaznaczając tu swoją obecność, m. in. Aleksander Wielki, Arabowie, Turcy seldżuccy i Czyngis-chan. W epoce Timura stanowiła serce imperium słynnego wodza, oraz znany na cały świat ośrodek kultury i nauki.
Od 1500 roku znalazła się pod władzą Uzbeków, którzy jednak w poł. XVI wieku pozbawili Samarkandę roli stolicy, centrum swego państwa przenosząc do Buchary.
W okresie podboju Azji Środkowej przez Rosję, Samarkanda została zdobyta, i w 1868 włączona do Imperium Rosyjskiego. Od końca 1917 należała do Turkiestańskiej ASRR, by w latach 1924–30 pełnić rolę stolicy Uzbeckiej SRR, którą to funkcję utraciła ostatecznie na rzecz Taszkentu.

ZWIEDZANIE
Perła Azji Środkowej. Rzym Wschodu. Takimi nazwami określana jest Samarkanda. I nie ma w tym przesady. Dla nas to również pierwsze skojarzenie, jakie przychodzi do głowy na hasło, Jedwabny Szlak.

W Samarkandzie, podobnie jak w Bucharze i inaczej niż w Chiwie, zabytkowe budowle rozrzucone są na dużym obszarze. A ponieważ miasto zaliczane jest do grona największych w Uzbekistanie, oznacza to sporo chodzenia. Do większości miejsc w rejonie historycznego centrum uda się dotrzeć pieszo. Dotyczy to trasy: mauzoleum Gur-i Mir, Registan, meczet Bibi Chanum, zespół Szach-i Zinda. Do obserwatorium astronomicznego Uług Bega przyda się już inny środek transportu, niż własne nogi.

Pierwsze z wymienionych miejsc, trafiło na początek trasy również dlatego, że w Samarkandzie mieszkaliśmy w jego okolicy. To stąd rozpoczynaliśmy każdy, spędzony w mieście dzień. Miło było mieć takie cudo architektury pod przysłowiowym nosem. Gur-i Mir to bowiem wyjątkowo piękny kompleks. I znaczący. W końcu jest miejscem spoczynku słynnego wodza i zdobywcy, Timura.

Kolejny na liście – Registan to punkt główny miasta, prawdziwa wizytówka Samarkandy. Plac z trzech stron otoczony majestatycznymi budynkami średniowiecznych uczelni, tj. medresy Uług Bega z XV wieku oraz Szir-Dar z XVII wieku, i młodszej o kilka dziesięcioleci od tejże, medresy Tillja-Kari.

Registan, z następnym ważnym zabytkiem, czyli meczetem Bibi Chanum, łączy ulica Taszkencka – tutejszy deptak, wyjęty z ruchu samochodowego. Meczet, zbudowany na polecenie Timura w 1399 roku, obecnie pełni rolę muzeum. Mimo widocznych śladów zniszczenia, spowodowanych wadami konstrukcyjnymi oraz trzęsieniem ziemi z 1897 roku, nadal zachwyca pięknem i wielkością. Naprzeciwko niego stoi znacznie skromniejsza budowla. To mauzoleum o tej samej nazwie, co potężna świątynia. Bibi Chanum tłumaczyć należy jako „starsza żona”. Mowa o małżonce Timura, która przyczyniła się do budowy rzeczonego kompleksu.

Zespół Szach-i Zinda od meczetu Bibi Chanum dzieli dłuższy spacer. Kompleks, będący muzułmańskim cmentarzem z XIV i XV wieku, zajmuje wzniesienie nad ruchliwą ulicą. Dosłownie jego nazwę tłumaczyć należy jako „żywy król”, co odnosi się do osoby Kusamy ibn Abbasa, kuzyna proroka Mahometa, który przybył do Samarkandy, by głosić islam. Trafiony przez niewiernych strzałą, znalazł schronienie w jaskini, w której ponoć żyje po dzień dzisiejszy.

Najpiękniejsze miejsce na cmentarnym wzgórzu to aleja mauzoleów. Okazałe budowle z misternymi, niebieskimi mozaikami zdobiącymi ich fasady i wnętrza, stoją naprzeciwko siebie w ciasnej przestrzeni, robiąc niesamowite wrażenie. Kompleks przez wielu (my również zaliczamy się do tego grona) uznawany jest za najpiękniejszy w całej Azji Środkowej.

W Samarkandzie warto odwiedzić także meczet Hazrat-Hyzr, obserwatorium Uług Bega oraz bazar Siabski, z najlepszymi w całym Uzbekistanie samarkandzkimi lepioszkami.

Budowle Samarkandy, zachwycają. Są barwne i monumentalne. Wieczorami pięknie oświetlone. Ale pamiętajcie, nocny spektakl trwa najczęściej tylko do 22.00.

Od 2001 roku Samarkanda znajduje się na liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.

SHAHRISABZ

Tu znajdziecie opis naszego pobytu w Shahrisabz.

HISTORIA
Sięgające korzeniami starożytności, Shahrisabz sławę zawdzięcza jednej osobie. Timur, o którym mowa, mimo iż przyszedł na świat w rodzinie mało znaczącego feudała, zdołał zebrać wokół siebie najlepszych wojowników, pokonać rywali do władzy, i opanować większość ziem Azji Środkowej oraz Bliskiego Wschodu.

Mimo, iż na stolicę swego imperium wybrał Samarkandę, Timur dbał o rozwój Shahrisabz i tu chciał zostać pochowany. Los zadecydował jednak inaczej. Zasypana śniegiem przełęcz uniemożliwiła transport ciała zmarłego wodza, przez co jego szczątki spoczęły w samarkandzkim mauzoleum Gur-i Mir.

Po śmierci Timura w 1405 roku, stworzone przez niego imperium wkrótce się rozpadło. Shahrisabz, jako miejsce narodzin słynnego wodza, poważnie ucierpiało w XVI wieku pod panowaniem jego przeciwnika, władcy Buchary Abd Allaha-chana II.

W XIX stuleciu pod zwierzchnictwem Rosji, miasto przyłączone zostało do chanatu bucharskiego. Od 1920 Shahrisabz należało do Bucharskiej Ludowej Republiki Radzieckiej, następnie (od 1924) znalazło się w Uzbeckiej SRR, a z rokiem 1991 – w wolnym Uzbekistanie.

ZWIEDZANIE
Ak Saraj, wspaniały pałac wybudowany na polecenie Timura w Shahrisabzie, po śmierci wodza spotkał marny los. W XVI wieku emir bucharski postanowił tak skutecznie zatrzeć pamięć o słynnym zdobywcy, że z rzeczonej budowli pozostały tylko, dwa gigantyczne pylony.
Pylony Ak Saraj robią wrażenie. Stoją niczym dwa kolosy pośrodku pustej przestrzeni, w zasięgu wzroku pozbawionej innych, dorównujących im wielkością, obiektów. Z jednej strony zdobi je niebieska mozaika, z drugiej pozbawione są jakiejkolwiek dekoracji.

Pozostałości dawnego pałacu to główny, ale nie jedyny element zabytkowego kompleksu w Shahrisabz. Składają się na niego również: zespół Dorut Tilawat oraz Dorus Siadat, Muzeum Timurydów w budynku starej medresy i posąg słynnego wodza. Całość odgrodzona jest od współczesnego miasta, stylizowanym na starożytny, murem obronnym.

Dorut Tilawat to pochodzące z przełomu XIV i XV wieku mauzoleum. W jego bliskiej odległości znajdują się kolejne. Stoi tu także meczet Kok Gumbaz z pięknymi, błękitnymi kopułami. Całość prezentuje się bajkowo i jest bardzo dobrze zachowana.

Tego ostatniego, nie można za to powiedzieć o Dorus Siadat, będącym mauzoleum ukochanego syna Timura, Dżahangira. Mimo śladów zniszczenia budynki tego kompleksu tchną romantyzmem. I robią wrażenie swoją wielkością.

Wszystkie budowle tworzące zabytkowy kompleks w Shahrisabz ulokowane są w spokojnym, przypominającym park (choć widać, że tutejsza roślinność zasadzona została niedawno) miejscu. Odwiedzają je głównie spacerujące alejkami rodziny, i szkolne wycieczki.

Co do kolejności miejsc wymienionych na liście – nie chodzi wcale o poziom ich atrakcyjności, a jedynie o zachowanie chronologii. W takim właśnie układzie, dotarliśmy do kolejnych punktów na mapie naszej podróży po Uzbekistanie.
Znacie te miejsca z autopsji, czy tylko ze zdjęć? Podzielcie się opinią, które z nich wygląda – w rzeczywistości, lub na podstawie zamieszczonych fotografii – najciekawiej. Czekamy na Wasze wrażenia w komentarzach.